Dijital Para (Kripto) ve ötesi

Vee çiçeği burnunda yeni bir köşemiz oldu…

Yeni çağın getirdiği dijitalleşen dünyanın temellerini atan, haberlere yansıyan yönü ile “Kripto”, “Dijital Para” ile alakalı birşeyler yazıyor olacağız bu sayfada.

Gerçi en başından zorunlu bir açıklama yapmam lazım; "hangi Kripto gündemini işleyeceğiz?" 

Önce durum tesbiti ile başlayalım. Her köşe başında telefona bakan özellikle gençlerin ekranlarındaki haberlerin ana başlığı olan "Kripto" bizim belki de en az konuşacağımız (genelde arada yermek için lafı geçecektir) alan olacak.

100 birimlik bir konuşma evreni var ise; bu evrenin haber ve konuşma yönünden 90+ birimi kedi-köpek coinleri (Doge, Shiba vb), Fan tokenları, herkesin yapabileceği basit kopyala yapıştır NFTler üzerinden gerçekleşiyor.

Kalan 10- birimde ise yeni yazılım dilleri, peer to peer teknolojiler, merkeziyetsiz finans ve en geniş tanımı ile “gelecekte olması hayal edilen merkezi olmayan” dünyanın kodları tartışılıyor.

İşte benim de dile getirmeye çalışacağım alan 2. Başlık. Yani çok kişinin gözünden kaçan, -o kadar hızlı ilerliyor ki- takip edilmesi için ciddi okumalar ve zaman harcanması gereken, geleceğin kodlarını taşıyan bölüm.

Peki neden şimdi?

Sadece bizde değil tüm dünyada ama asıl kendi ülkemizde konuşulan, global yansımalarına da bakarak bir süredir beklenen regülasyon (ihtiyacı) yüzünden.

Kripto camiası bu konuda dağınık halde. Çünkü tam da yukarıda anlattığıma benzer bir bölünmüşlükle öncü olduğunu gördüğümüz kişiler (fenomenler) bu işin “trade” olarak içindekiler ve “yazılım alanında” iş yapanlar.

Bu nedenle de yasa herkesi bir başka yerinden tutuyor. Tam da bu yazıyı yazma ihtiyacını konuştuğumuz sırada AK Parti Grup Başkanvekili/MYK Üyesi/Kayseri Milletvekili/64. hükümetin Ekonomi Bakanı Sayın Mustafa Elitaş Twiter’da kriptocular tarafından düzenlenen bir sohbet odasına katılıp onları meclise davet etti. 

1 gün önce derli toplu bir ekosistemi olmayan lobiciliği kripto borsalardan bekleyen bir ortamda bu davet farklı tartışma alanı yarattı (doğruluğu tartışılan ama dijital ortamlarda dolaşan yasa maddelerine göre, borsa denilen alım satım platformlarına ciddi yaptırımlar ve sınırlamalar getiren maddeler yüzünden camia bu borsaların hepsini kullanmasa veya eleştirse dahi yasaya ses çıkarmalarını istiyordu).

Çok uzattım belki ama tam da bu ortamda bildiklerimin tüm taraflara yararı olacağına inançla (bir süredir düşünsem de yapmadığım) bu köşede buldum kendimi.

Eski finans piyasası profesyoneli (borsa), uzun süreli üst yönetici (aktif), dijital-finans-veriye dayalı iş yapma kültürüne sahip ve hepsinin üzerine bir süredir kripto okuyucusu olan birisi olarak inancım şu ki,

Herkesin baktığı yerden değil 10 birimlik alandan bakarak söylüyorum ki, bu sektörde çok fazla fırsatlar var. Çok farklı bir dünya “yazılıyor” “tasarlanıyor” “çiziliyor” ve bu dünyada gerçek anlamda çok başarılı insanlarımız var. Hala bu ülkede üretiyorlar. Paradigmalar her sektörde değişiyor her yerde fırsat var biliyorum, görüyorum. Ama beyler, bayanlar burası başka. İşin kalbinde, beyni önemini anlatmak için daha ne diyebilirim bilemiyorum, BAŞKA.

2021’de neler olduğunu söyleyip bu yazımı sonlandırayım.  Belki, (umarım) kısa sürede büyük değişimin etkisini siz de hissedersiniz.

-         DEFi (merkeziyetsiz finans) uygulamaları yıla bomba giriş yapıldı. En büyük Banka 12 milyar usd değerlemesi ile 10 kişiden az insan ile işini görüyor.

-         NFT çılgınlığı. Bu kavram basında okuduğumuz şekli ile aslında sadece resim veya dijital sanattan ibaret değil. Aynı mantık ile geçen aylarda USA da toprak parçası satıldı. Türk kripto camiasından da birçok arazi sahibi yok değil. Şimdilerde araziyi nasıl değerlendirelim diye tartışıyorlar. Bu örnekten de yola çıkarak daha geniş bir perspektif ile, tapuların da merkezi olmadan NFT olarak saklanması konuşuluyor. (Alakasız gelebilir  ama akılda kalması için çarpıcı bir alandan örnek vereyim. Savaş çıkan coğrafyalara bakın ilk yakılan yerler tapu daireleridir. Blokchain teknolojisinin NFT bakışı ile artık sahiplikler yakılıp yıkılamaz hale gelebilir.)

-         Metaverse dünyası. Bir sabah kalktık FB adını META olarak değiştirmiş. Nereden çıktı bu konu demeden birçok makale yazıldı hata diyen de oldu ön alma diyen de. Ama aslında öyle değil. Çok öncesinde bu alanda kripto dünyasında birden fazla şirket var idi. FB kendine bu büyüme alanında pazar olduğuna inanıyordu. Hatta FB’a zarar vereceğini düşünerek daha önceki yıllarda yatırımlarını yapmaya başlamıştı. Mesela, bu meta evrende olan bir yazılım ve kendi dünyasında geçen para birimleri olan bu ekosistemin 2 milyar $ değerlemede parası var.

Bir ülke ile karşılaştırmak istesek 190 ülkenin içerisinde GSMH değerine göre bu şirket 160. sıralarda yer alıyor.  FB’nin isim değişikliği sonrasında bu para birimi 8 milyar $’değere ulaştı. Yani 140. Sıralara yükselerek 199 bin km2 lik 6 milyon insanın yaşadığı Kırgızistan GSMH değerine geldi!!! Sanal dünyada 100m2 olduğunu hayal ettiğimiz araziler 2bin $+ dan alıcı buluyor. Bu işin kazananı da dünyanın teknolojik, bilişsel gelişimini önden tahmin edenler oldu. Yine aynı iş alanında (metaverse) başka bir şirketin yıl sonu bilançosunda 550 milyon $ karlılığını açıkladı. Bu şirketin tek yaptığı, meta evrende “arsa” “karakter” ve “giyilebilir çizimler” satılabilen bir ortam yaratması.

-         Play to Earn (para kazanmak için oyun oyna veya oynarken para kazan). Oynadığımız oyunların içerisinde kazandığımız paracıklar ile kripto para alabildiğinizi düşünün. Dövüş tarzı oyunlarda karakteriniz ne kadar güçlü ise o kadar çok para kazanabildiğinizde o karakter satabilseniz kaç $ isterdiniz?

-         DAO (merkezi olmayan organizasyonlar). İnsanlar yazılmış bir manifesto üzerine bilmedikleri (ama inandıkları) bir cüzdana 46 milyon $ yatırdı ki Amerika’nın yazılmış ilk Anayasasının 13 kopyasından biri için Sotheby’s de düzenlenen açık arttırmaya girsin ve anayasaya topluluk adına sahibi olsun. Sonunu merak ediyorsanız olamadı 😊. Amerikan merkezi sisteminin savunucusu olan zengin bir kişi çıkıp çok daha yüksek para verdi bu müzayede için. Ama yinede buradan bir kazanç oldu. Bu girişim  Bitcoin’den sonraki en değerli TEKNOLOJİ (yazılım ve düşünce sistemi bütünü) olan Ethereum’un para biriminin (ETH) TV ekranlarında Dolar, Euro Paund gibi para birimleri arasında görmemize sebep oldu. Belkide asıl amaç bu idi. Dijital para denilen varlıkların kullanım alanları (veya gerçek hayattaki temas noktaları) genişliyor.

-         Henüz konuşulmaya başlanan ama gelişmesi gereken alanlar ise Web3. Herkesin kendisine ait veriyi isteği doğrultusunda kullanma yetkisini de tanımlayan bir dünyayı tartıştığımız bu alemde FB, Google gibi devlerin vücut bulmayacağı bir ortam tasarlanıyor. Yinede FB gibi yandan kaynaklar olması mümkün.

Bu yukarıda yazdıklarım hepsi bir endüstrinin temelinden değiştirecek ve yan etkileri ile ciddi değişimlere yol açtı (açıyor). Yani içinde değiliz diye sadece başlık gibi görmeyin.

Tam da bu büyük hareketler olurken iyi fikrin, iyi ekibin toplandığı işlere VC (para sahibi fonlar) akını oldu. Nisbeten çok küçük paralar ile milyar dolar değerlemeler ile şirketlerin içerisinde eskinin Silikon Vadisi fonları cirit atmaya başladı. İşte güzel olan bir alan da bu; Ben İstanbul’da oturduğum bilgisayar başında dünyanın en parlak VC’lerinin yatırım yaptığı iş fikrine yatırım yapabildim. Bu fikir için yıllarım geçti ama o “elit” arasına girememiştim şimdi ise 100 usd gibi ufak bir rakam ile artık erken bir yatırımcıyım vee aralarındayım.

 Çok uzattım farkındayım. Özetlemem gerekirse;

-         Sadece vergi diye bakarsak kaybederiz (vergi olmalı mı? bence olmalı. Ama 2. Gruba dikkat)

-         Beyin göçü diyoruz ya artık eskisinden çok daha kolay. Yok vize alacaksın, davet gelecek, evi taşıyacaksın, bunlarla uğraşmıyorsun. Bu konudaki okuyan, kendisini geliştiren, yazılım konusundaki yetkin kişiler vücutları burada (Muğla’daki yazlığında oturuyorken) olsa da zihinleri ve emekleri ülke içinde olabilir. Hemen yurt dışından iş buluyor. Hemde 150-200.000 USD gibi ilginç rakamlara. (standart (!!) yazılımcıların gelirlerinin 70-100.000 USD olduğu söyleniyor) Veya fikir çok ortada kendi işini neden yapmasın?

-         2 trilyon $ büyüklüğünde bir pazardan bahsediyoruz. İyi posizyon alabilirsek paranın nereye, hangi güzel fikre gideceği belli olmaz.

-         Yazılım dilleri değişiyor. Tüm dünyaya ülkemizdeki heyacanlı genç nüfus ile destek olabiliriz. 1 milyon yazılımcı genç hedefi ne oldu sahiden? Kim ulaşacak bu hedefe? Nasıl?

Vee son,

Beyler, bayanlar bu sektör çok doğurgan. Çok iyi fırsatlar barındırıyor. Fikirler yayılıyor, durmuyor, durdurulamıyor.

Yeni bir dünya kuruluyor. Bizle veya bizsiz.

 Gönül ister ki herkesin fayda sağlayacağı yolu beraberce bulalım.

Yoksa yine bir devirin açılmasına şahit olacağız ve açılan bu kapıyı kendi ellerimizle kapatıp camdan etraftaki güzellikleri “vay bee! neler yapmışlar” diyerek seyredeğiz.

 Not: Yazarken haberler akıyor. Sürekli bir haber yetişmek mümkün değil. SWIFT’i bilirsiniz. Hani şu bankadan bankaya yabancı para yollarken tüm dünyanın para akışını takip eden kurum. Bir bankanın SWIFT hattı kapatıldığında artık yok gibi bişeydir. Ülke ambargosundan beter eden kurum var ya hah o işte. Bizim yasak, vergi, kapatma haberlerini konuştuğumuz  zamanda bakın onlar ne diyorlar;  

-SWIFT’s Report Highlights Estimates That Say Crypto Assets Could Grow to $24 Trillion by 2027

-SWIFT Aims to Test Tokenization in 2022, Clearstream, Northern Trust, SETL to Participate