Kolera Kızılay Çadırları

1912 senesi 28 Eylül’de başlayan Balkan harbindeki salgın hastalıklar, cephedekinin 7 katı can kaybına neden olmuş, tifo, kolera gibi bulaşıcı hastalıklar sivil, asker, din ve milliyet gözetmeksizin 10 binlerce insanın ölümüne neden olmuştu. Balkan harbine katılan Alman Binbaşı G. v. Hochwaechter’in Yeşilköy’de bulunduğu günlerde savaş günlüğüne not düştüğü şu satırlar durumun vahametini bir nebze olsun tahayyül etmemize vesile olacaktır.

Yeşilköy Tren İstasyonu

“16 Kasım Cumartesi,” “Her yerde bitip tükenmek bilmeyen bir inilti...”

“Arsalar, ganimeti paylaşmak için birbirleriyle çekişen akbaba ve köpek sürüleriyle dolu. Hava kirlenmiş, bütün arazi ölü tarlası. Bu manzaraya artık tahammül edemeyeceğim!”

“Hiçbir yerde su bulunmadığından askerler pis su birikintilerini içiyor; birlikler çok zayıflamış durumda, sefalet içindeki bu insanlar bulaşıcı hastalıklara, yağmura, soğuğa ve açlığa artık uzun süre dayanamazlar. Açlıktan baygın düşmüş olanlar da kolera hastası kabul ediliyor; çoğu kez adamın üzerine, gerçekten ölmüş mü diye muayene edilmeden kolera kireci dökülüyordu. Kireç, adamın çukura kaçmış gözlerini yakıyor, biraz daha yaşamak isteyenler dehşetle etrafına bakınıyordu ama ancak bir dakikacık kadar… Kaynak 1([Binbaşı G. v. Hochwaechter], Türklerle Cephede, ss. 51-52.)

‘’Kolera Çatalca’ya vardı, 40 bin kişi öldü’’

Şevket Süreyya Aydemir de ‘Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa’ adlı kitabında o günleri şöyle anlatıyordu: ‘’1912 yılında Balkan Savaşları devam ederken 2 Kasım tarihindeki Lüleburgaz Muharebesinde Bulgarlar, bitkin ve aç olan ordumuzu yenilgiye uğratmış; 5 Kasım'da orduya çekilme emri verilmiştir. Ordumuzun karmakarışık bir halde yaptığı bu kaçış esnasında kolera baş göstermiş, 13 Kasım'da Çatalca'ya varmıştır. Şiddetlenen salgın hastalık neticesinde savaş unutulmuş herkes canının derdine düşmüştür. Sadece 1912 yılında Çatalca hattında koleradan ölüm, 40 bin olarak hesaplanmıştır.’’

Hastalar camilere yerleştirildi

Kadıköy’de şiddetlenen salgın hastalıkların yayılması ile birlikte İstanbul’a sevk edilen Müslüman askerler ve evlerini terk ederek kaçan sivil halk, bulabildikleri her türlü vasıta ile birlikte İstanbul’a sığınmak için yola çıkmışlardı. Salgın hastalık sebebi ile İstanbul’a gelenler önce Sarayburnu’na yerleştirilmiş, sığmayanların bir bölümü ise dönemin Şehremini Cemil Paşa'nın gayretiyle Ayasofya, Sultanahmet, Şehzadebaşı ve Nuruosmaniye gibi camilere halılar kaldırılarak yerleştirilmişti. Hastaların daha da artması ile birlikte İstanbuI ahalisine salgının bulaşma tehlikesi baş gösterdiğinde ise dönemin Sahra Sıhhiye Müfettişliği koleralı hastaların Yeşilköy’de trenlerden indirilerek orada tedavi olmalarını emretmişti. Bunun üzerine Yeşilköy’de bulunan Rum Mektebi sâri (Bulaşıcı) hastalıklar için tahsis edilmiş, tren hattında bulunan ve Gramofon Plak Fabrikası ile Yeşilköy tren istasyonu arasındaki geniş tarlalara hastalar için çadırlar kurulmuş ve tarlanın yakınındaki birkaç ev ise hastane olarak tutulmuştu. Ayrıca istasyonun doğusundan, Yeşilköy Tayyare istasyonuna olan sahaya da hastalar içir barakalar yapılmıştı.