Siyasi tarihimizin ilk ve tek darbeci propaganda filmi: Düşükler Yassıada'da!

Ajans Haber - Ulaş Kaya

Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk askeri darbesi 27 Mayıs 1960 tarihinde yapıldı.

Emir komuta zinciri dışında gerçekleşen 1960 darbesi 'albaylar cuntası' olarak anılan Milli Birlik Komitesi üyeleri tarafından gerçekleştirildi. Darbeyi Milli Birlik Komitesi Başkanı Tümgeneral Celal Madanoğlu yönetti. 27 Mayıs 1960 gecesi başlayan harekat sonucunda dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakanı Adnan Menderes, bazı hükümet üyeleri ve Demokrat Parti milletvekilleri tutuklanarak Yassıada’ya sevk edildi.

Dönemin korku ikliminden dolayı darbeye karşı halkta büyük bir tepki oluşmadı ama tutuklanan siyasilerin sağlık durumları hakkında çok sayıda dedikodu konuşulur oldu. Dedikoduların halk arasında yayılması üzerine Milli Birlik Komitesi, Yassıada'da tutuklu bulunan Demokrat Partililerin günlük hayatlarını, adadaki yaşantılarını ve mahkeme süreçlerini konu alan bir film çekilmesine karar verdi.

14 Eylül 1960’ta bir gece yarısı çekimlerine başlanan film, tutuklu Demokrat Partililerin gemiyle adaya gelişinin gösterildiği bir mizansenle başlıyor. Adanın çeşitli noktalarında, askerlerin talimatları doğrultusunda hareket eden ve rol yapmak zorunda kalan tutuklu siyasilerin sözde günlük hayatlarından oluşan kötü bir kurgu sahneleniyor.

Menderes ve Bayar'a hakaretler ediliyor

Adnan Menderes ve Celal Bayar’ı ön plana çıkaran filmin seslendirmelerinde bu iki isme büyük hareketler ediliyor. Dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın cezaevi yemekhanesinde yemek yediği bir sahnede, “Sofrasında kilosu 1000 liraya satılan siyah havyar bulunmamakla beraber Bayar, iştahından bir şey kaybetmiş gibi görünmemektedir.” ifadeleri yer alıyor. Yine aynı sahnede mahcup ve ürkek bir ifadeyle kameraya bakan Başbakan Adnan Menderes içinse, “Adnan Menderes… Poz vermeden edemez.” ifadeleri yer alıyor. İçlerinde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün silah arkadaşı ve Milli Mücadele komutanlarından Ali Fuat Cebesoy’un da bulunduğu çok sayıda DP’li hakkında ise kumarbaz, çete üyesi, beceriksiz gibi hakaretler kullanılıyor.

7 Ekim 1960'da gösterime girdi

7 Ekim 1960’da ilk kez basına gösterilen ve 23 dakika süren Düşükler Yassıada’da filmi, Albay Nusret Eraslan’ın yönetmenliğinde Ordu Foto Film Merkezi tarafından hazırlanmıştır. Uzun yıllar devlet sırrı olarak saklandığı düşünülen filmin yeniden ortaya çıkması ise bir tesadüfe dayanıyor.

Yıllar sonra tesadüfen ortaya çıktı

Usta gazeteci Mehmet Ali Birand önderliğinde "32. Gün" ekibi tarafından hazırlanan ve Demokrat Parti dönemini konu alan "Demirkırat" belgeselinin çekim aşamasında bir arşivci çıkagelir. Çuvalında Demokrat Parti dönemini konu alan, içeriğini kendisinin de bilmediği bazı görüntüler olduğunu söyler. Mehmet Ali Birand ve gazeteci Bülent Çaplı bir sinema salonu kiralar ve görüntülerin Düşükler Yassıada’da filmine ait olduğu ortaya çıkar.