Neden F klavye? Q klavyeye göre 33 kat …

Merve AYYILDIZ / ANKARA

Başbakanlık tarafından Resmi Gazete’de  yayımlanan ve kamuda önü açılan F klavyenin kullanımının, Q klavyeden kolay olduğu belirtildi. 2017 yılı sonuna kadar kamu kurum ve kuruluşları başta olmak üzere özel kurumlarda da F Klavye kullanımı artırılacak. Biz de AjansHaber olarak F klavyenin tarihçesini ve kullanımını sizler için araştırdık.

F KLAVYENİN TARİHÇESİ

Christopher Sholes, arkadaşı Carlos Glidden ile bir numaralama makinesi icat etti. Daha sonra bu ikili, ürettikleri makineyi harf basma makinesine dönüştürmeye karar verdiler. Sholes’un makinesi bugünkü daktiloların atasıdır ve hemen hemen aynı prensiple çalışır. Daktiloda aynı anda iki karaktere bastığınızda kâğıda doğru hareket eden kollar birbirinin üzerine gelerek sıkışmaya neden olabilir ve ne kadar hızlı yazarsanız bu sıkışma ihtimali o kadar yüksektir. Sholes, teknik olarak aşamadığı bu sorunu en aza indirmek için kullanıcıların hızlı yazmasını engellemenin yollarını aramıştır, bunun için de harflerin yerlerini alabildiğine karıştırarak İngilizce’de en çok kullanılan harfleri parmakların en zor ulaşabileceği yerlere yerleştirmeyi uygun görür ve Q klavye adını verilen harf dizesi ortaya çıkar.

Q KLAVYE MÜHENDİSLİK ÜRÜNÜ OLMAKTAN ÇOK UZAK

Q standardı, modern bir mühendislik ürünü olmaktan çok uzaktır. Uzun yıllar eleştiri konusu olan bu durum, daktilo ustalarının Q klavyeye olan mevcut alışkanlıkları ve piyasanın Q klavye tarafından çoktan istila edilmiş olması nedeniyle ve 40 milyon daktilonun değiştirilme maliyeti ortaya çıkınca çözümlenmemiştir. Q klavyenin bu rastgele harf dizilimi, İngilizce yazımı zorlaştırdığından İngilizce’ye uygun bir standart geliştirmek için Washington State Üniversitesi’nden Prof. Dr. August Dvorak, 1932 yılında İngilizce’de çok kullanılan harflerin klavyenin en kolay ulaşılabilir yeri olan orta sırasına toplandığı bir klavye dizilimi önerir. Dvorak’ın araştırmalarına göre; sekreterlerin parmakları gündelik yazı işleri sırasında Q klavyede 16 mil yol alırken Dvorak klavyesinde sadece 1 mil yol almaktadır. Belirtilen sayılı sebeplerden dolayı Dvorak’ın klavyesi yayılamaz ve kaybolup gider. Çağdışı ve bilimsel temeli olmayan Q standardı, günümüze kadar hâkimiyetini sürdürmeyi başarmıştır. Bilgisayarlar çıktıktan sonra da daha önceden on parmak yazmayı öğrenenlerin işini zorlaştırmamak amacıyla aynı dizge korunmuştur.

Q KLAVYE, TÜRKÇE’YE UYGUN DEĞİL

Q Klavye standardı Türkiye’de bilgisayarların yaygınlaşmasıyla birlikte herkes tarafından olarak kullanılmaya başlanmıştır, ancak Türkçe’ye uygun değildir. Çünkü Q klavyede, Türkçe’de en çok kullanılan harfler, uygunsuz bir biçimde yerleşmiş durumdadır.

PEKİ, F STANDARDI NEDİR?

Bilimsel temellere dayalı standart bir Türk klavyesi geliştirilmesinin zorunluluğuna inanan İhsan Yener, TDK kılavuzundaki 29 bin 934 kelimenin istatistiğini aldı ve 183 bin 596 harfin kaç kez kullanıldığını belirledi. Parmaklarının röntgenlerini çektirdi. Kas ve sinir sistemini inceletti. Fiziksel güçleri ve hareket özellikleri tespit etti. O gün yapılan çalışmalara göre; Türkçe’de en çok kullanılan beş harfin sırasıyla, a, e, k, i ve m olduğu ortaya çıkmış. İş yükünü her iki ele eşit paylaştırmak için de sol el yaklaşık yüzde 49, sağ el de yüzde 51 oranında kullanılacak şekilde harfler yerleştirilmiş. Böylece bugün kullandığımız F standardı ortaya çıkarılmış. 1946’dan itibaren ‘daktilo öğretmeni’ sıfatı ile sürdürdüğü bu çalışmalarının dikkate alınmasını ancak 1955’te başarabilmiştir.

F standardının akıbeti, Dvorak’un İngilizce için oluşturduğu standarda benzememeliydi. O günlerde Türkiye’de 40 bine yakın yazı makinesi mevcuttu. Bu makinelerin F standardına dönüştürülmesi ve yeni ithal edilecek ve üretilecek makinelerin de buna göre düzenlenmesi gerekiyordu. Bu iş, yeni bir standart geliştirmekten çok daha zordu.

1955 YILINDA GÜMRÜK KANUNLARINA EKLENDİ

Yabancı uzmanlarla da pekiştirilmiş İhtisas Komisyonu’nca oluşturulan on parmak yöntemi ile Türkçe için uygun F dizilimi, 20 Ekim 1955’te standart Türkçe klavye olarak kabul edilip gümrük kanunlarına “Bundan sonraki ithalat, standart Türk klavyesine uygun olacak” diye bir madde eklenmiştir. Ancak büyük maliyeti ve zorluğundan dolayı mevcut yazı makinelerinin olduğu gibi bırakılmasına karar verilmiştir. Türkiye’deki tüm daktilo makinelerinin Milli klavyeye dönüştürülmesi, 1963 yılında Gümrükler Kanunu’na eklenmesi ve 1974 yılında Türk Standartları Enstitüsü tarafından Zorunlu Standart olarak onanmasıyla kesinleşmiştir.

Q KLAVYE Mİ, F KLAVYE Mİ?

Klavye tercihi yapmadan önce bu iki klavye arasında ne gibi farklar bulunduğunu, birbirlerinden üstün veya eksik yönlerinin neler olduğunu bilmek gerekir. Ama öncelikle, klavye kullanımı ele ve parmağa dayalı olduğu için ‘ellerimizi ve parmaklarımızı daha rahat nasıl kullanırız’ sorusunun yanıtını bilmek gerekir.

SAĞ EL DAHA GÜÇLÜ

Sağ el, sol ele göre daha güçlüdür ve daha rahat kullanılır. Parmaklarımız işaret parmağımızdan başlayarak serçe parmağa doğru daha zayıftır. Yani serçe parmağa doğru gittikçe kullanmakta zorlanırız. Yine parmaklarımızı klavyede temel sıraya oturttuğumuzda bulunduğu sıraya daha rahat basar, üste biraz daha rahat, alt sıraya basması ise daha zordur. Yukarıda saydıklarımızı göz önüne alırsak ergonomik olması için klavyede parmakların kullanımı işaret parmağından serçe parmağa doğru kullanım sıklığı azalarak gitmelidir. Harf sıralarına göre baktığımızda; temel sıra, üst sıra ve alt sıraya göre bir sıralama olmalıdır. Önemli bir koşul da bir el ile ve bir parmak ile arka arkaya vurma oranları düşük olmalıdır. Kısaca parmakların fiziksel güçleri ve hareket özellikleri göz önüne alınarak oluşturulan klavye daha başarılıdır.

KLAVYELERİN PARMAKLARA YÜK AĞIRLIĞI

Klavye kullanımda en sık kullanılan işaret ve ortak parmak vuruşlarının yıllara göre hazırlandığı rakamsal tabloda, F tipi klavyede işaret parmağındaki yük oranı yüzde 25,3 iken, Q klavyede bu oran yüzde 18,2 olarak gözlemlenmiştir. Orta parmaktaki yük ise F klavyede yüzde 10,8, Q klavyede ise yüzde 11,05 olarak saptanmıştır. 

Tabloda anlatılan yük oranını, eller ve parmaklar üzerinde şu şekilde görebiliriz:

TÜRKÇE’NİN KLAVYE AÇISINDAN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ

 - Türkçe’de ses dizgesi 29 harfle karşılanır.

- Türkçe sözcüklerde iki ünlü yan yana bulunmaz. (bakış vb.)

- Türkçe sözcüklerin köklerinde, aynı ünsüz yan yana bulunmaz.

- Türkçede sözcükler çift ünsüzle başlamaz.

- Türkçe sözcük köklerinde, bir hecede iki ünsüz art arda gelmez.

- Sözcüklerin içinde aynı türden ünlü yan yana gelmez

Ünsüzler uyumu vardır. Bunlar; “b,c,d,ğ,j,l,m,n,r,v,y,z” yumuşak ünsüzler ile “ç,f,h,k,p,s,ş,t” sert ünsüzlerdir.

NEDEN “F KLAVYE” ?

F klavye, bilgisayar kullanıcısının daha hızlı ve daha kullanışlı yazmasına olanak sağlar. Ayrıca Türkçe diline en uygun klavye olarak bilindiğinden dolayı bizlerin “öz klavyesi” olarak kabul edilir. Fakat en kullanışlı klavye olarak kabul edilmesine rağmen F klavyeler ülkemizde yeterli düzeyde ilgi görmüyor. Bunun sebeplerini şöyle sıralamak mümkün:

-Bilgisayar piyasasına hakim olan firmaların Q klavye dayatması,

-Halkın yaygın olan her yerde Q klavye kullanılıyor düşüncesi,

-MEB'in bu konuda halkı ve öğrencileri yeterince bilinçlendirememesi.

3 KAT SÜRAT

Türkçeye uygun olmayan, fakat ülkemizde bilinçsizce kullanılan ve hatta İngilizceye bile uygun olmayan 1873 model Q klavye kullanmanın hiçbir avantajı bulunmuyor. Şimdiye kadar hiçbir İngiliz ve Amerikalı, Q klavyeyle ana dillerinde dünya şampiyonu olamamışlarken, Türkler bugüne kadar F klavye sayesinde 25 rekorlu 59 şampiyonluk kazanmışlardır. Q klavyeyi, bu klavyeyi kullanan uluslar bile beğenmemektedir. Q klavyede harfler kullanım sıklığına göre değil, mekanik yazı makinelerinde harf çubuklarının birbirine takılmaması amaçlanarak dizilmiştir. Oysa bugün yazıcı makineler artık elektroniktir, harf çubuklarının birbirine takılması gibi bir sorun yoktur. F klavye ile yazanlar, Q klavyeyle yazanların 2-3 katı sürate ulaşırlar. Ortalama bir süratte yazan bir F klavye kullanıcısı, saniyede 3-4 vuruş yapar.

UZMANLAR F DİYOR

Öte yandan uzmanlar, F klavyeyi 10 parmak kullanabilen kişinin daha az enerjiyle daha hızlı şekilde yazmasının mümkün olduğunun da altını çiziyor. Uzmanlar F klavye kullanmanın hız bakımından faydalarını matematiksel bir dille açıklıyorlar. Sadece 2 harften oluşan 'az' kelimesini bir Q klavye kullanıcısı 1 saniyede, 10 parmak F klavye kullanabilen kişi ise saniyenin onda biri hızla yazılıyor. 2 bin kelimelik bir raporu, Q klavye kullanan bir kişi yaklaşık 2 saatte, 10 parmak F klavye kullanabilen kişi 30 dakikada yazılabiliyor.

F KLAVYE ZEKÂYI DA ETKİLİYOR

F klavye kullanımının zekâyı da etkilediğini savunan uzmanlar, “On parmakla bakmadan F klavye kullanma tekniği de her iki eli ve hatta her parmağı senkronize bir şekilde ayrı ayrı kullanmayı sağladığı için çocukların zekalarını korumalarını, yetişkinlerin zekalarını kat kat artırmalarını sağlamaktadır.” diyor.