‘’Ermeni ve Yunanlılar’ın şeytani planı gerçekleşti

‘’Ermeni mahallesinde (...) bir yangın patlak verdi. İtfaiye teşkilatının ilk müdahalesi yangını kontrol altına almıştı. Lakin aynı gün, unutulamaz 13 Eylül günü, saat 14 civarında İzmir şehrini bir yığın harabeye çevirecek asıl yangın başlamıştı. Faciaların habercisi göğe yükselen ilk dev sütun bombaların, mühimmatın ve kundak malzemelerinin saklanıldığı Ermeni kulübünde çıkmıştı. Biraz sonra şehrin bilhassa Rumların ve Ermenilerin yaşadığı diğer noktalarında, eş zamanlı yangınlar patlak vermişti. Bununla Yunanların ve Ermenilerin çok zaman önce açıklanan hazin projeyi eyleme koyup, Türklere sadece harabe ve mezarlık bırakmak istediklerinin apaçık bir göstergesiydi. Şeytani plan gerçekleşmiş oldu. Kent muazzam bir mangala dönmüştü. Hiçbir kalem o sahnenin dehşetini anlatamayacak!

Bir anne bebeğini gemiye fırlattı 

Midem ağzımda o vahşi sahneye şahit oldum. Gemiler rıhtıma ulaşır ulaşmaz, seçilen kişi olabilmek umuduyla binlerce kol uzanıyordu. Yavrularını sunan anneler, merhamet dileyen zayıf yaşlılar, yerinden fırlamış gözleriyle kadınlar deli gibi denize atlayıp gemilerin kenarlarına tutunmaya çalışıyorlardı. Damarda akan kanı donduran toplu bir delilikti. Pederlerimizin bulunduğu gemiye bir kadın birkaç aylık bebeğini fırlatmıştı. Dizlerine düşen bebeği Başrahibimiz “Sardegna” gemisine götürmüştü. Bir kız, daha doğrusu birkaç kız, denize atlamış batmışlardı bile. Denizciler beraber güçlükle ilerlerken, mültecilerle dopdolu bir iskele parçalanmış ve o zavallı insanlar denize düşmüştü. Birçoğunun boğulduğunu,  iskelenin odunlarına takıldığını sonradan öğrendim.

*****14 Eylül 1922 tarihli Frigya Bordası’nda kaleme alınan ‘Karşıyaka’nın Son Günleri’ başlıklı belgede yazanlar…

‘’Kemal Paşa bir an önce yetişsin diye dua ediyorduk’’

‘’24 Ağustos’tan 1 Eylül’e kadar, henüz olayların ciddiyetinden şüphe duymayarak rahatça istirahat ediyorduk. (…)  Uşaklı çocuklarımızdan biri, 1 Eylül sabahı çılgına dönmüş ailesiyle birlikte Karşıyaka’ya doğru koşuyordu. Yunanların tamamen hezimete uğrayıp, peşlerinden gelen Türklerden kaçtıklarını ve içine düştükleri ümitsizlikle yolları üzerindeki her şeyi yaktıklarını haber veriyordu. O sırada yalnızca, üç ya da dört kişilik bitkin ama kudurmuş çeteler halinde gelen Yunan firarilerinin öfkesinden korkuyorduk. Aynı zamanda da büyük kurtarıcımız olduğunu düşündüğümüz Kemal Paşa’nın ordusu bir an önce yetişsin diye içimizden dua ediyorduk.’’

Ermenilerin bomba attıkları iddia ediliyor

Öğleden sonra 3’e doğru, İzmir tarafında bir yangın odağı fark ettik; çok geçmeden bunu ikinci ve üçüncüsü takip etti. Her ne pahasına olursa olsun teslim olmak istemeyen Ermenilerin bombalar attıkları iddia ediliyordu. Akşamın 7’sine doğru, binamızın tepesinden görülen İzmir panoraması, bütün ihtişamıyla korku vericiydi. Üç yangın odağı birleşmiş ve tek bir ateş hattı halinde bütün Ermeni mahallesini boydan boya sarmıştı. Ateş, saatler geçtikçe daha da yayılıyordu.