Felaketin failleri kimlerdi?

Türk ordusunun İzmir’e girmesinden sonra kent içinde yer yer yaşanan silahlı çatışmalar, bu güzel şehri can pazarına çevirmişti. İşte böylesine bir ortamda, İzmir’de bir de büyük yangın baş göstermiş; kent alevlere teslim olmuştu. İzmir yanıyordu… Ama yanıtlanması gereken bir soru vardı. Önemli bir soru… Ateşten günlerde İzmir’de neler yaşanmış, yangını kimler çıkarmıştı? Bu felaketin faili kimlerdi?

VATİKAN GİZLİ ARŞİVLERİ IŞIĞINDA İZMİR BÜYÜK YANGINI

Farklı kesimler, Büyük İzmir Yangını’nı kimin çıkardığı sorusuna kendi perspektiflerinden farklı yanıtlar verdi. Rinaldo Marmara, Bülent Günal ile birlikte kitapta ise yangını kimin çıkardığına dair gerçeğin peşinden Vatikan’a gitti. Gizli arşivlerden, sorunun cevabına ilişkin çok önemli bilgi ve belgeleri gün yüzüne çıkardı. O dönem İzmir'de bulunan din adamları Vatikan'a yazdıkları mektuplarda gerçeği gün yüzüne çıkarıyorlardı. İşte Büyük İzmir yangınını kimlerin çıkardığına dair o çok önemli mektuplar...

İzmir Başepiskoposu Monsenyör Vallega’nın 3 Ekim 1922 tarihinde kaleme aldığı ve Vatikan [Papalık] Dışişleri Bakanı Kardinal Gasparri’ye gönderdiği rapor çarpıcı cümlelerden oluşuyor:

‘’Yunanlıların yangından sorumlu olduğu varsayımı giderek doğrulanıyor’’

‘’Zaman verimsiz konferanslar yapma zamanı değil […]. Ekselansları kötümser olmak istemem ama olan ve olmakta olan şeyler karşısında iyimser olunamaz. Dünyaya Yunanlıların ne yaptığını göstermek için Türklerin muhafazaya çalıştığı Avrupalıların mahallesi bir yıkıntıdan ibaretti. Her şey eksik, kiliseleri tekrar açmak, yeniden inşa etmek imkânsız. Yunanlıların yangından sorumlu olduğu varsayımı giderek doğrulanıyor. Buraya varışımdan beri Yunanlılardan şunu duyuyordum: İzmir’i terk etmeyeceğiz; bırakmak zorunda kalırsak ateşe vereceğiz. Ve böyle de yapıldı. Yangını önlemek veya sınırlamak için Türklerin gerekli önlemleri almadığını söyleyenler var. Yangın korkunç bomba patlamalarıyla kentin çeşitli bölgelerinde eş zamanlı olarak başladı. Üç gün ve üç gece sürdü.’’