Çırpınırdın Karadeniz'in şairi Ahmed Cevad anılıyor

Bugün; her Türk’ün dinlediğinde dalıp gittiği “Çırpınırdın Karadeniz” şiirini yazan Azerbaycan’lı milli şair Ahmet Cevad’ın Turancılık'la suçlanarak kurşuna dizilerek şehit edilişinin 84. yıl dönümü. Cevad, Türkiye ve Azerbaycan’da anılıyor.

5 Mayıs 1892'de Azerbaycan'ın Gence şehri yakınlarındaki Şemkir bölgesinin Seyfeli köyünde doğdu. Doğduğu köyde Arapça ve Farsça öğrenen Şair Cevad, 1906'da ailesiyle Gence'ye yerleşerek, eğitimine burada devam etti.

Şair Cevad, ilk şiirlerini bu dönemde yazmaya ve çeşitli gazete ve dergilerde yayınlatmaya başladı. Kız okulunda Türkçe ve Farsça öğretmeni olarak görev yaptı. Şair ve Yazar Ahmet Cevat, 1. Dünya savaşında Osmanlı ordusuna yazılarak Balkan Savaşlarına katıldı ve Bulgarlara karşı savaştı.

Çok genç yaşta Azerbaycan şairleri içinde Türkçülüğü ilk defa terennüm eden, Türk milliyetçiliği fikrini ortaya atanlardan biri de Ahmed Cevad’dır.

Şiirlerinde; vatan ve millet sevgisini öne çıkaran şair Cevad, Doğu Türkistan'dan Balkanlara kadar  tüm Turan ülkesinde tanınıyor.

Bakü'de faaliyet gösteren "Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi"ne üye olan Cevat, 1915'te Azerbaycan'dan Batum, Kars, Ardahan, Sarıkamış, Trabzon ve Erzurum'daki Türklere ve Rus ordusuna esir düşen Osmanlı askerlerine yardım götüren heyette yer aldı.

Cevad'ın ilk şiir kitabı "Koşma", 1916'da Bakü'de basıldı. Ziya Gökalp, 1918'de Yeni Mecmua'da kitapla ilgili şunları yazmıştı: "Ruslarla savaştığımız sırada Kafkasya'da intişar eden bir şiir mecmuası elimize geçti. Koşma isimli bu kitabın nazımı Ahmet Cevat isminde bir Türk'tür. Bu milliyetperver şairin bütün şiirleri, Osmanlı Türklerine, ana vatana, orduya ithaf edilmiştir."

Ahmet Cevad, "Koşma" kitabının bir nüshasını da 15 Eylül 1918'de Bakü'yü Ermeni ve Bolşevik çetelerden kurtaran Kafkas İslam Ordusu komutanı Nuri Paşa'ya hediye etti.

Azerbaycan'ın bağımsızlığı döneminde de hem şiirler yazan hem de öğretmen ve gazeteci olarak çalışan Cevad, hükümetin milli marş müsabakasına katıldı. Cevad'ın, Meşedi İbad, Arşın Mal Alan, Leyla ve Mecnun gibi  ünlü eserlerin bestecisi Üzeyir Hacıbeyli tarafından bestelenen marşı beğenilse de Bolşevik ordusunun Azerbaycan'ı işgal etmesiyle kabul edilemedi.

Cevad, iki yıllık bağımsızlığın ardından Azerbaycan’da Sovyet yönetimi kurulunca baskı görmeye başladı ve defalarca tutuklandı.

Kurşuna dizilerek katledildi

Türklüğünü, vatan sevgisini, hasretliğini dile getiren, Susmaram, Çırpınırdı Karadeniz şiirlerinin  yazarı, Şair, Gazeteci, Öğretmen Ahmet Cevad, Türkçülük, Turancılıkla suçlanarak 13 Ekim 1937'de kurşuna dizilerek katledildi.

1992 de bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan'da parlamentosu 1993'te şair Cevad'ın yazdığı ve ünlü bestekar Üzeyir Hacıbeyli'nin bestelediği marşı Azerbaycan Milli Marşı olarak kabul etti.

"Yol ver Türkün bayrağına"

Şair Ahmet Cevad  "Yol ver Türkün bayrağına" ismiyle de bilinen şiirini 1914'te kaleme aldı. Şiirde, Balkan Savaşları sırasında efsaneleşen Osmanlı savaş gemisi "Hamidiye"nin kahramanlıkları övülmektedir.

Koşma, Şiirler Mecmuası, 1916 Bakü. Dalga, Şiirler Mecmuası, 1919 Bakü. Ölümünden sonra yayımlanan Şiirler  1958 Bakü, yayım tarihleri bilinmemekle beraber, Ömer Hayyam’ın Rubaileri, Şota Rustavelli’nin “Pelenk Derisi Giymiş Pehlivan” adlı eserleri ile “Sesli Kız” ve “Kür”, adlı iki şiir kitabı daha vardır. Ayrıca “Ne Gördümse”, “Gök Böl”, “Ben Olaydım”, “Susmaram”, “Çırpınırdın Karadeniz”, eserleri şiir şeklinde ilk kez 1919 yılında Ahmed Cevad’ın ikinci şiir kitabı olan “Dalga” da çıkmıştır.

Şekspir’in “Othello” eserini, Puşkin’in şiirlerini Azerbaycan diline tercüme etmiştir. Şiirin el yazması nüshaları, Ahmed Cevad, el konulduğu ve yakıldığı tahmin edilmektedir.

ÇIRPINIRDIN KARADENİZ   

Çırpınırdın Karadeniz,

Bakıp Türk’ün bayrağına 

 “Ah” deyerdin, hiç ölmezdim,

Düşebilsem ayağına.

Ayrı düşmüş dost elinden,

Yıllar var ki, çarpar sinem,

Vefalıdır, geldi giden,

Yol ver Türk’ün bayrağına.

İnciler dök gel yoluna,

Sırmalar düz sağ, soluna

Fırtınalar dursun yana

Selam Türk’ün bayrağına.

Hamidiye o Türk kanı

Hiç birinin bitmez şanı

Kazbek olsun ilk kurbanı,

Selam Türk’ün bayrağına.

Dost elinden esen yeller,

Bana şiir, selam söyler

Olsun bizim bütün eller,

Kurban Türk’ün bayrağına

15 Aralık 1914,

Gence/Azerbaycan